Murassa Ciltli Mushafların Tezyinattaki Yeri

Özet

Murassa, cilt sanatı ile kuyumculuk sanatının bir arada genellikle Kur’an-ı Kerimlerin cilt kablarına uygulanan maddi kıymeti yüksek bir cilt çeşididir. Murassa cilt daha çok Müslümanlığın yayıldığı bölgelerde Kur’an’ın çoğaltılması ve saklanması arzusu, ciltçiliğin önemli bir sanat kolu olarak gelişmesine neden olmuştur. Her dönemin ve bölgenin kendine özgü beğenisini yansıtan motif ve düzenlemeler oluşmuştur. İslam dünyasında kaliteli ciltlerin üretildiği merkezlerden biri de Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti İstanbul’dur. Öte yandan İran’da Timurlular, Akkoyunlu Türkmenleri, Safeviler, Mısır’da Memlüklüler dönemlerinde İslam ciltçiliğin özgün ve seçkin örnekleri üretilmiştir. Orta Asya’dan İran, Arap Kıtası ve Anadolu’ya geçmiş olan cilt sanatı, sanatkârların yetiştikleri bölgelerin motifleriyle bezenmiş, Arabesk, Herat, Hatai, Rumi Selçuk, Memluk, Osmanlı ve Mağribi motiflerle çeşitli cilt üslupları oluşmuştur. Osmanlı İmparatorluğu döneminde; özellikle 16. ve 19. yüzyıllar arasındaki dönemde üstün kuyumculuk teknikleri ile üretilmiş olan "murassa" yazma eserler(Özen, 199), bugün yurt içinde ve yurt dışındaki birçok Müze ve Kütüphane’de sergilenmektedir. Bu makalede; Topkapı Sarayı Müzesinde bulunan ve literatür araştırması sonucu tespit edilen, Osmanlı Dönemine ait "murassa" eserler, ait oldukları dönemin tezyinat özellikleri bakımından detaylı bir şekilde incelenecek olup, eserler kompozsiyon, desen, malzeme, teknik ve motif özellikleri bakımından ele alınaraktır.